2023: Bu yıl Türkiye’de ve dünyada neler oldu?
Geçtiğimiz 12 ayda Türkiye’de dünyada çok fazla şey yaşandı. Geriye dönüp baktığımızda neler olduğunu hatırlamak oldukça zor.
Türkiye’de yılın öne çıkan olayları 6 Şubat depremleri ve seçimler oldu.
Dünyada ise İsrail-Hamas savaşı 2023’e damga vurdu.
Peki bu yıl başka neler yaşandı?
6 ŞUBAT DEPREMLERİ
Getty Images6 Şubat depremleri Türkiye’yi ve Suriye’yi derinden etkiledi. Resmi verilere göre Türkiye’de 50 binden fazla kişi hayatını kaybetti. Suriye’de de 8 binden fazla kişinin öldüğü düşünülüyor.
Depremlerin ardından arama-kurtarma çalışmaları, sağlık, geçici barınma koşulları, enkaz kaldırma işlemleri, inşaat çalışmaları ve çocukların eğitimi gibi konular aylarca gündemdeydi ve halen tartışılıyor.
Depremlerin üzerinden neredeyse bir yıl geçmesine rağmen Türkiye’de etkilenen bölgelerde hatalı yapılaşma, yetersiz denetim, imar afları gibi soruların cevabı hala aranıyor.
Bölgeye giden yardım ekiplerinin gecikmesi ve arama-kurtarma çalışmalarının koordinasyonunda yaşanan sorunlar, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD) yetersiz kalıp kalmadığı yönünde tartışmalara yol açmıştı.
BBC, depreme dayanıklı olması gereken binaların neden çöktüğünü araştırdı.
BBC Türkçe Japonya ve Şili’nin depremle mücadelelerini aktardı.
BBC Türkçe ekibi de afet yönetimi uzmanları, meslek odaları ve sivil toplum örgütleri temsilcileriyle konuşarak AFAD’ın afeti yönetimini ele aldı.
TÜRKİYE’DE SEÇİMLER
Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili seçiminin ilk turu 14 Mayıs’ta yapıldı.
Cumhur İttifakı, anketlerde beklenenin aksine Meclis’teki çoğunluğunu rahat bir şekilde korudu.
Seçimin ardından BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan ABD’deki Berkeley Üniversitesi öğretim üyesi ve yazar Prof. Cihan Tuğal, muhalefetin beklediği farkı atamadığını söyledi ve Millet İttifakı’nın seçim stratejisinin neden işe yaramadığını değerlendirdi.
Getty ImagesCumhurbaşkanı adaylarının ilk turda yüzde 50’ye ulaşamaması nedeniyle seçim ikinci tura kaldı. Recep Tayyip Erdoğan 28 Mayıs’ta yeniden cumhurbaşkanı seçildi.
Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda oyların yüzde 5’ten fazlasını alan ATA İttifakı’nın adayı Sinan Oğan, kendisini ikinci turda seçim sonucunu belirleyici aktör olarak konumlandırmayı hedefledi.
BBC Türkçe’nin seçimin ikinci turu öncesinde BBC Sinan Oğan’la yaptığı söyleşi, seçim döneminin en çok okunan haberleri arasında yer aldı.
HAFİZE GAYE ERKAN, MERKEZ BANKASI’NIN İLK KADIN BAŞKANI OLDU
Seçimin ardından kabinede ve Merkez Bankası’nda bir dizi değişikliğe gidildi.
Ekonomi alanında kurumsal bağımsızlığı, bütçe disiplinini, ekonomik reformları ve “ortodoks” politikaları savunduğu bilinen Mehmet Şimşek, Nurettin Nebati’nin yerine Hazine ve Maliye Bakanlığı’na getirildi.
Ardından Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu görevden alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Başkanlığı’na getirildi. Kavcıoğlu’nun yerine Hafize Gaye Erkan atandı.
Bu görev için yaşadığı ve çalıştığı ABD’den Türkiye’ye dönen Erkan, kurumun ilk kadın başkanı oldu.
Getty ImagesİNGİLTERE’DE KRAL 3. CHARLES’IN TAÇ GİYME TÖRENİ
Getty ImagesKral 3. Charles 6 Mayıs’ta İngiltere’nin başkenti Londra’da yapılan törenle tacını giydi.
56 bağımsız ülke ve 2,4 milyar insandan oluşan İngiliz Milletler Topluluğu’nun başkanı ve bu ülkelerin 14’ünde aynı zamanda devlet başkanı olan Charles’ın taç giyme töreni milyonlarca insan tarafından takip edildi.
Kral Charles, 1066’dan bu yana burada taç giyen 40’ıncı hükümdar oldu.
Getty Images Törende Charles’a Hükümdar Küresi ve Haçlı Hükümdar Asası takdim edildi SELAHATTİN DEMİRTAŞ AKTİF SİYASETTEN ÇEKİLDİ
Getty ImagesHaziran başında Edirne Cezaevi’nde yaklaşık 7 yıldır tutuklu bulunan eski HDP Eş Başkanı Selahattin Demirtaş “aktif siyasetten çekilme” kararını açıkladı.
Demirtaş’ın açıklaması parti yönetimini harekete geçirdi.
Artı Gerçek’te yayımlanan röportajının hemen ardından HDP, “partinin yeniden yapılandırılması” sürecini başlatma kararı aldı.
HDP’li olarak kalmaya devam edeceğini belirten Demirtaş, kendisi ve parti yönetiminin öz eleştiri yapmak zorunda olduğunu belirtti, “Mücadeleyi cezaevinden her yoldaşım gibi dirençle sürdürürken, aktif politikayı bu aşamada bırakıyorum” dedi.
Demirtaş’ın kararını BBC Türkçe Ankara Muhabiri Ayşe Sayın detaylı bir şekilde inceledi.
TİTAN DENİZALTISINDAKİ PATLAMA
Bu yılın en çok ilgi çeken haberleri arasında, Titanik batığını ziyaret ederken kaybolan Titan denizaltısı da yer aldı.
18 Haziran’da Kuzey Atlantik’teki Titanik batığını ziyaret ederken iletişimi kesilen Titan denizaltısının ilerleyen günlerde basınç kaybından kaynaklı içe doğru patladığı ve içindeki beş kişinin hayatını kaybettiği ortaya çıkmıştı.
Her biri yolculuğa katılmak için 250 bin dolar ödeyen bu yolcular arasında Pakistan kökenli İngiliz baba ve oğul Shahzada ve Suleman Dawood bulunuyordu.
1987’de Titanik’e ilk dalan kişi olan 73 yaşındaki Fransız kaşif ve araştırmacı Paul-Henry Nargeolet, kaşif Hamish Harding ve Titan’ın sahibi olan OceanGate’in CEO’su Stockton Rush da Titan’daydı.
ReutersRUSYA’DA WAGNER İSYANI
Reuters23 ve 24 Haziran’da paralı asker grubu Wagner’in lideri Yevgeni Prigojin isyana kalkışarak askeri konvoyunu Moskova yakınlarına kadar gönderdi.
Bu, Rusya’da Devlet Başkanı Vladimir Putin’in iktidardaki gücü hakkında soru işaretleri ortaya çıkardı.
Putin, eski müttefiki olan Prigojin’i “ihanetle”, “silahlı isyan başlatmakla” ve “ülkeyi sırtından bıçaklamakla” suçladı.
İsyan, Cumartesi günü, Prigojin’in geri adım atmasıyla ve askerlerini geri çekmesiyle son buldu.
Prigojin’in 23 Ağustos’ta Moskova yakınlarında özel jetinin düşmesi sonu hayatını kaybettiği açıklandı.
Kremlin, bu sırada olayda Rusya’nın rolü olduğuna dair iddiaları yalanladı.
AKBELEN ORMANI DİRENİŞİ
Muğla’nın İkizköy Mahallesi’ne bağlı Akbelen mevkinde maden için istimlak edilen ormanda 24 Temmuz sabahı ağaç kesimi ve köylülerin direnişi başladı.
Direniş günlerce devam etti ancak alandaki kesim durdurulamadı.
Alan, IC İçtaş Enerji ve Limak Enerji ortaklığının kurduğu Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri ile Linyit Maden İşletmesi (YK Enerji) için istimlak ediliyordu.
Direniş sırasında jandarma köylülere ve çevrecilere TOMA ile ilaçlı su ve biber gazı sıktı, yaralananlar oldu.
FRANSA’DA AYAKLANMA VE BANLİYÖ KRİZİ
Getty Images Bordeaux, 29 Haziran 27 Haziran’da Paris’in Nanterre banliyösünde 17 yaşındaki Nahel M.’nin polisin dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle vurularak öldürülmesinin ardından ülkede isyan başladı.
Nahel M. paket servis şoförü olarak çalışıyordu.
Bir polis trafik kontrolü sırasında polisin dur ihtarına uymadığı belirtilen Nahel M. bulunduğu aracın içinde göğsünden vurularak öldürüldü.
Olayın ardından ülke çapında çıkan protestolar sırasında otomobiller ateşe verildi, karakollara, okullara ve belediye binalarına molotof kokteylli saldırılar düzenlendi.
Bu gibi olaylar Fransa’da ilk kez yaşanmıyor. Geçtiğimiz yıllarda çalışma saatleri, sarı yelekliler, emeklilik yaşı üzerine çeşitli protestolar başladı ve şiddetlendi.
BBC Türkçe isyanın arka planını inceledi.
HAWAİİ’DE ORMAN YANGINLARI
Getty Images8 Ağustos’ta Hawaii’nin Maui Adası’nda çıkan orman yangınlarında yaklaşık 97 kişinin hayatını kaybettiği düşünülüyor.
Hawaii, orman yangınlarına yabancı bir yer değil. Ancak pek çoklarına göre Ağustos’taki yangınlar, eyalet tarihindeki en kötüleriydi.
Yangınlar sırasında kasırga rüzgarları ve kuru havanın alevleri beslemeye yardımcı olduğu düşünülüyor.
İSPANYA FUTBOL FEDERASYONU BAŞKANI RUBİALES’İN FUTBOLCU HERMOSO’YU ÖPMESİ
Getty Imagesİspanya Futbol Federasyonu Başkanı Luis Rubiales’in, Kadınlar Dünya Kupası finali sonrası ödül töreninde milli futbolcu Jenni Hermoso’yu dudaklarından öpmesi 2023 yılının en çok konuşulan konularından oldu.
Rubiales kendisine yönelik eleştirilerin ardından dirense de bir süre sonra görevinden istifa etti.
33 yaşındaki İspanyol forvet Hermoso, İspanya’nın İngiltere’yi yenerek kazandığı kupadan sonraki törende, Rubiales’in kendisini öpmesine rıza göstermediğini söyledi ve resmen şikayette bulundu.
46 yaşındaki Luis Rubiales, UEFA İcra Komitesi’ndeki Başkan Yardımcılığı görevinden de istifa etti.
FAS’TA DEPREM
Getty Images8 Eylül’de Fas’ın Marakeş kentinin 71 kilometre güney batısındaki Yüksek Atlas Dağları’nda meydana gelen 6,8 büyüklüğündeki deprem neredeyse 3 bin kişinin ölümüne neden oldu.
Fas aslında bu kadar güçlü depremlerin meydana geldiği bir bölge değil.
1900 yılından bu yana büyüklüğü 6,0’dan daha fazla olan bir deprem yaşanmamıştı.
Avrupa ve Afrika kıtalarını taşıyan levhalar arasındaki çarpışmanın depremdeki ana tektonik etken olduğu belirtildi.
Bu depremin Atlas Dağları’nı yılda 4 milimetre kadar sürekli olarak yukarı doğru iten fay hareketinin devamı olduğu düşünülüyor.
Bu yavaş jeolojik hareketteki ani “kazadan” kaynaklanan deprem faaliyetlerinin çoğu aslında Akdeniz’in doğusunda İtalya, Yunanistan ve Türkiye’de meydana geliyor.
CHP’DE 13 YILLIK KEMAL KILIÇDAROĞLU DÖNEMİ SONA ERDİ
CHP’nin 38. Olağan Kurultayı’nnda CHP Grup Başkanı Özgür Özel, 812 oyla CHP Genel Başkanı seçildi.
13 yıldır bu görevi sürdüren Kemal Kılıçdaroğlu ise 536 oy aldı.
Özel göreve seçilmesi sonrası yaptığı konuşmada 31 Mart 2024’te yapılacak yerel seçimlerle ilgili olarak, “Elimizdeki belediyelerin tamamını yeniden kazanacak, yanlarına yenilerini ekleyecek ve hep birlikte büyük bir zaferi kazanacağız” dedi.
COP28’DE NELER OLDU?
Bu yıl Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı (COP28) Dubai’de düzenlendi.
Zirve, birçok iklim rekorunun kırıldığı ve aşırı hava olaylarının yaşandığı bir yılı takip etti.
Ülkeler bu yıl ilk defa “fosil yakıtlardan uzaklaşılması” gerektiği konusunda mutabık kaldı.
Fosil yakıtlardan “adil, düzenli ve eşitlikçi bir şekilde” uzaklaşılması çağrısında bulunuldu. Yani zengin ülkelerin kömür, petrol ve doğal gazdan daha hızlı uzaklaşması bekleniyor.
Ancak anlaşma ülkeleri harekete geçmeye zorlamıyor ve herhangi bir zaman çizelgesi belirtilmiyor.
Bazıları fosil yakıtlardan uzaklaşmanın ilk defa müzakerelere dahil edilmesi nedeniyle zirvenin olumlu geçtiğini söylerken varılan anlaşmanın yetersiz olduğunu dile getiren de çok oldu.
Türkiye, bu yıl Dubai’de düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı’na (COP 28) binin üstünde rekor sayıda temsilciyle katıldı.
İSRAİL-HAMAS SAVAŞI
7 Ekim’de Hamas’ın Gazze sınırını aşıp İsrail’e düzenlediği saldırıda yaklaşık bin 200 kişi öldürüldü. Gazze’de halen yaklaşık 120 İsrailli rehinenin tutulduğu tahmin ediliyor.
İsrail’in bu saldırının ardından Gazze’ye başlattığı şiddetli hava ve kara operasyonu ise sürüyor.
Gazze’de şimdiye kadar öldürülenlerin sayısının 20 bini aştığı düşünülüyor.
İsrail, rehinelerin serbest bırakılması için geçici ateşkes isterken Hamas yetkilileri kalıcı ateşkes anlaşmasına varılana kadar başka rehinenin bırakılmayacağını söylüyor.
